Het Openbaar Ministerie pakt sinds april 2025 geen leerplichtzaken meer op die te maken hebben met een beroep op een vrijstelling van de leerplicht wegens richtingsbezwaren (artikel 5 onder b). Een recent onderzoek van Ingrado heeft uitgewezen dat dit grote impact heeft op het werk van leerplichtambtenaren. Belangrijker nog, het besluit van het OM lijkt ertoe te leiden dat het aantal vrijstellingen toeneemt, waarmee meer kinderen uit beeld dreigen te raken.
Uit een brief die staatsecretaris Becking op donderdag 18 december 2025 aan de Tweede Kamer heeft gestuurd, blijkt dat de ministeries van OCW en JenV de zorgen van Ingrado delen: “De potentiële groei van het aantal kinderen dat geen onderwijs ontvangt baart mij zorgen en maakt onderzoek naar oplossingen voor deze handhavingsverlegenheid noodzakelijk en urgent. Deze situatie moet zo snel mogelijk opgelost worden.”
Oplossingsrichtingen
De brief beschrijft twee oplossingsrichtingen voor de vrijstelling vanwege richtingsbezwaren: 1) het inrichten van thuisonderwijs als eigenstandige sector, met toezicht door de inspectie en 2) het laten vervallen van de vrijstelling 5 onder b zonder alternatief op te nemen. In het eerste geval zou thuisonderwijs een manier worden om aan de leerplicht te voldoen. Daarbij geldt dat deze mogelijkheid dan openstaat voor alle ouders, niet enkel ouders met richtingsbezwaren. Als artikel 5 onder b wordt geschrapt zonder verdere maatregelen, betekent het dat kinderen en jongeren ook naar school moeten als er sprake is richtingsbezwaren van de ouders. De gedachte hierbij is dat het huidige scholenaanbod en de stichtingssystematiek veel ruimte bieden voor eenieders levensovertuiging. De staatsecretaris geeft aan dat voor beide opties zorgvuldig bekeken moet worden wat de gevolgen zijn voor kinderen en ouders.
Brede verkenning
In de brief laat Becking de Tweede Kamer ook weten dat hij samen met de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid een verkenning start naar de Leerplichtwet, het schoolverzuim en het strafrecht. Becking geeft aan dat in de praktijk van leerplichtzaken sinds 2017 gebruikgemaakt wordt van de Methodische aanpak schoolverzuim (MAS), een methodiek die medeontwikkeld is door Ingrado en waarin niet de strafrechtelijke kant centraal staat, maar preventie en hulp. De verkenning zal daarom toewerken naar verschillende scenario’s van preventie en dwangmaatregelen. Bovendien zal de verkenning in nauwe samenwerking met het veld worden uitgevoerd.
Ingrado dringt al langere tijd aan op een grondige herziening van de huidige Leerplichtwet en is dan ook blij met deze verkenning. Volgens Ingrado moet het recht op onderwijs en de ontwikkeling van kinderen centraal staan, in plaats van de leerplicht. In dat kader pleit Ingrado voor het wettelijk regelen van thuisonderwijs en het afschaffen van de vrijstelling van de leerplicht op grond van richtingsbezwaren.
Corien van Starkenburg, bestuurder van Ingrado: “We zijn verheugd met de brief van staatssecretaris waarin hij onze zorgen deelt en een verkenning naar de Leerplichtwet en het strafrecht aankondigt. Onze grootste zorg blijft de kinderen die nú uit zicht dreigen te raken, doordat een beroep op een vrijstelling nu mogelijk onvoldoende getoetst wordt. De vraag die ons vandaag bezighoudt, is hoe we het recht op onderwijs en ontwikkeling van jongeren kunnen waarborgen tot er alternatieven zijn geïmplementeerd.”
Media en Kamerleden
In een artikel van De Volkskrant wordt ingegaan op de praktische impact die het besluit van het OM heeft op het werk van de leerplichtambtenaar. Hiermee wordt de urgentie van de verkenning die in de Kamerbrief wordt aangekondigd, extra duidelijk. Ook het onlangs verschenen Ingrado-rapport Enquête vrijstellingen 5 onder b laat zien dat er nú actie nodig is, want leerplichtprofessionals maken zich grote zorgen over het uit beeld raken van jongeren met een vrijstelling.
De zorgen zijn ook onder de aandacht gebracht van de nieuwe Kamerleden. Ingrado heeft hen een brief gestuurd waarin een overzicht wordt gegeven van de recente ontwikkelingen en de visie van Ingrado daarop. Met deze brief wil Ingrado de Kamerleden aansporen om de aandachtspunten van Ingrado de komende periode mee te nemen in hun Kamerlidmaatschap.