Om succesvol te zijn - op school én daarna - hebben jongeren méér nodig dan alleen vakkennis. Life skills bijvoorbeeld.
De methode Life Skills onderscheidt drie soorten vaardigheden die ieder op hun eigen manier bijdragen aan onder andere schoolaanwezigheid.
- Hard skills
- Soft skills
- Life skills
Hard skills – Wat je moet weten en kunnen
Hard Skills zijn de technische of vakspecifieke vaardigheden die je leert op school. Denk aan het veilig bedienen van machines, het oplossen van wiskundige vraagstukken, het uitvoeren van een scheikunde-experiment, of het werken met programma’s zoals Excel of Google Sheets. In sommige opleidingen leren studenten ook werken met specifieke software of apparatuur uit de beroepspraktijk, zoals een kassasysteem in de detailhandel of medische apparatuur in de zorg.
Deze vaardigheden zijn meetbaar en worden vaak getoetst met cijfers en examens. Op het MBO zijn Hard Skills essentieel: zonder deze vaardigheden kun je je vak simpelweg niet goed uitoefenen. Ze vormen het fundament van de opleiding en geven studenten het gevoel dat ze iets concreets kunnen bijdragen aan de maatschappij.
Maar Hard Skills zijn slechts één stuk van de puzzel.
Soft skills – Hoe je omgaat met anderen
Soft Skills zijn de sociale en gedragsmatige vaardigheden: hoe je samenwerkt in een team, hoe je communiceert met je stagebegeleider of hoe je omgaat met feedback. Deze bepalen in grote mate of iemand zich prettig voelt op school en in werksituaties.
Denk hierbij aan:
- Samenwerken aan groepsopdrachten, waarbij iedereen een andere taak heeft.
- Effectief communiceren met docenten, medestudenten of klanten.
- Stress beheersen tijdens een mondeling examen of presentatie.
- Aantonen van verantwoordelijkheid en op tijd komen bij lessen en stages.
Een student die deze vaardigheden beheerst, heeft een duidelijk voordeel. Soft Skills dragen bij aan een positieve sfeer in de klas en op stageplekken. Ze helpen conflicten voorkomen en zorgen ervoor dat studenten zich verbonden voelen. Dat gevoel van verbondenheid is cruciaal want sociale isolatie is een veelvoorkomende reden voor schooluitval.
Life skills – Hoe je jezelf staande houdt
Tenslotte zijn er de Life skills. Dit zijn de levensvaardigheden die niet alleen op school van pas komen, maar in elk aspect van het dagelijks leven. Denk bijvoorbeeld aan: omgaan met stress, plannen en prioriteiten stellen, zelfvertrouwen opbouwen, problemen oplossen, en leren omgaan met teleurstellingen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) benoemt 10 kernvaardigheden:
- Zelfbewustzijn
- Empathie
- Kritisch denken
- Creatief denken
- Besluitvorming
- Probleemoplossend vermogen
- Interpersoonlijke relaties
- Effectieve communicatie
- Omgaan met stress
- Omgaan met emoties
1. Zelfbewustzijn
Zelfbewustzijn omvat het vermogen om eigen emoties, gedachten en gedragingen te begrijpen en te beheren. Het is essentieel voor het nemen van doordachte beslissingen, het ontwikkelen van veerkracht en het bevorderen van persoonlijke groei en welzijn.
2. Effectief communiceren
Effectieve communicatie omvat het vermogen om helder en doeltreffend ideeën over te brengen, zowel verbaal als non-verbaal. In een tijdperk van sociale media en digitale communicatie is het belangrijk om communicatievaardigheden te ontwikkelen om ideeën te delen, relaties op te bouwen en conflicten op te lossen.
3. Interpersoonlijke relaties
Interpersoonlijke vaardigheden gaan over het vermogen om gezonde en wederzijds ondersteunende relaties te ontwikkelen én te onderhouden. Sterke interpersoonlijke vaardigheden zijn essentieel voor het opbouwen van een ondersteunend sociaal netwerk en succesvol te zijn in persoonlijke en professionele omgevingen.
4. Empathie
Empathie zorgt ervoor dat men in staat is om de gevoelens, behoeften en perspectieven van anderen te begrijpen en zich in hen te verplaatsen. In een geglobaliseerde wereld met diverse culturen en gemeenschappen is empathie essentieel voor het opbouwen van respectvolle relaties en het bevorderen van samenwerking en begrip.
5. Creatief denken
Creativiteit omvat het vermogen om originele ideeën te genereren, problemen op nieuwe manieren te benaderen en innovatieve oplossingen te bedenken. In een tijdperk van constante verandering en technologische vooruitgang is creativiteit een waardevolle vaardigheid om te ontwikkelen.
6. Kritisch denken
Kritisch denken verwijst naar het vermogen om informatie te evalueren, analyseren en te interpreteren om weloverwogen beslissingen te nemen. Om goed onderbouwde keuzes te maken, in onze complexe en snel veranderende wereld van vandaag met de overvloed aan informatie, is het vermogen om kritisch te denken essentieel.
7. Besluitvaardigheid
Sommige beslissingen zijn belangrijker dan andere. Besluitvorming houdt in dat men in staat is om weloverwogen keuzes te maken op basis van beschikbare informatie en doelstellingen. In een wereld vol met keuzes en mogelijkheden is het vermogen om goede beslissingen te nemen van vitaal belang voor succes en welzijn.
8. Probleemoplossend denken
In een wereld vol met keuzes en mogelijkheden is het vermogen om goede beslissingen te nemen van vitaal belang voor succes en welzijn. Probleemoplossend denken en werken is het vermogen om een probleem te herkennen en een plan te bedenken om dat probleem, op basis van de beschikbare informatie en doelstellingen, op te lossen.
9. Omgaan met stress
In een wereld die vaak gekenmerkt wordt door stress en onzekerheid zijn vaardigheden voor stressmanagement erg belangrijk, voor het behoud van welzijn en het omgaan met de uitdagingen en de eisen van het hedendaagse leven. Leren omgaan met stress omvat het erkennen, begrijpen en beheersen van stressoren. Dat zijn de factoren die stress veroorzaken. Deze vaardigheid geeft de kracht om effectief om te gaan met stressvolle situaties, emoties te beheersen en oplossingen te vinden om stress te verminderen.
10. Omgaan met emoties
De snelheid van informatie, sociale druk en onzekerheid creëren uitdagingen die een tol eisen van ons welzijn. Het vermogen om je bewust te zijn van je emoties en het vermogen om negatieve denkpatronen te doorbreken, helpt je om mentaal fit te blijven. Het ontwikkelen van dit bewustzijn heeft een positieve invloed op onze gezondheid. Het is iets wat we van jongs af aan moeten leren en ons hele leven moeten blijven ontwikkelen. Het helpt om betere relaties te hebben, productiever te zijn op het werk en een gelukkiger, gezonder leven te leiden.
Waarom Life Skills het verschil kunnen maken voor schoolaanwezigheid
Voor mbo-studenten zijn Life Skills misschien wel het allerbelangrijkst omdat deze jongeren zich vaak in een kwetsbare fase bevinden: ze combineren soms school met werk, zorgen voor familie, of worstelen met persoonlijke onzekerheden. Wanneer het leven tegenzit — bijvoorbeeld bij het mislukken van een toets, een conflict op stage, of spanningen thuis — zijn het juist de Life Skills die bepalen of een student blijft volhouden of uitvalt.
Een student met sterke Life Skills kan mislukkingen relativeren, hulp vragen, zichzelf motiveren en de draad weer oppakken. Bovendien helpen Life Skills studenten om betere keuzes te maken, zich bewuster te worden van hun eigen gedrag, en meer grip te krijgen op hun toekomst. Dit vergroot niet alleen hun slagingskans, maar versterkt ook hun veerkracht — iets wat in een snel veranderende maatschappij van onschatbare waarde is.
Als we echt werk willen maken van het terugdringen van schooluitval, dan moeten we als onderwijsinstellingen erkennen dat vaardigheden méér zijn dan vakkennis. Een geïntegreerde aanpak waarin Hard Skills, Soft Skills én Life Skills alle drie aandacht krijgen, is essentieel.
Ingrado is supporter van het Europese project ‘Creative Learning for Life dat onlangs is afgerond. Lees hier meer over het project.